Datum: 25 december 2015
Download PDF
1. Het is een bijzonder Kind
Hoe komt het toch dat overal in de wereld de geboorte van Jezus gevierd wordt? In allerlei culturen van Noord tot Zuid en van Oost tot West vieren mensen deze dagen het Kerstfeest. Wat maakt de geboorte van Jezus zo bijzonder?
Is het de tijd waarin Jezus geboren wordt? Hij wordt namelijk geboren in een donkere tijd. Israël is bezet door de Romeinen. In het grote Romeinse rijk heeft keizer Augustus het voor het zeggen. Hij besluit tot een volkstelling, omdat hij precies wil weten hoeveel inwoners elk land heeft. Dat was weer belangrijk voor de belastingen die hij kon innen. Iedereen moest zich laten registreren in zijn geboorteplaats. Zonder registratie had je geen rechten, kon je zomaar opgepakt worden en was je in feite illegaal in het land. Overal in het land waren soldaten aanwezig. En dan niet te vergeten, de achterdochtige koning Herodes, die uit angst zijn halve familie liet vermoorden en zijn best deed om in een goed blaadje bij Rome te komen. Hij bouwde monumenten en tempels voor de Romeinse goden. Maar liet de de Joden voor de kosten ervan opdraaien. De tijd dat Jezus geboren wordt is voor Israël dus een hele moeilijk tijd: een tijd van bezetting en van economische crisis; en ook godsdienstig een donkere tijd, omdat er sinds Maleachi, geen profeten meer waren geweest die namens God spraken. Maar Jezus was vast niet het enige kind dat in die donkere tijd van bezetting geboren werd. Het is niet de tijd die zijn geboorte zo bijzonder maakt.
Zijn het misschien de omstandigheden van zijn geboorte? Jozef en Maria zijn naar Bethlehem gegaan, vanwege de volkstelling. Het is de geboortegrond van Jozef. En als ze daar aankomen blijkt er geen ruimte te zijn in de herberg, zo lezen we in vers 7. Het Griekse woord dat Lucas hier gebruikt, kataluma, betekent letterlijk ‘gastenverblijf‘. Want door de volkstelling wordt Bethlehem overspoeld door mensen die zich daar moeten inschrijven. Het dorp is overvol. Vermoedelijk zijn Jozef en Maria daar al enige tijd, maar een gastenverblijf is zo ingericht, dat meerdere personen of families in dezelfde ruimte moeten slapen. Dat wat vluchtelingen vandaag overkomt, als ze opgevangen worden in een opvangcentrum. Dan krijgen ze een plekje in een grote zaal, waarin de bedden naast elkaar liggen. Je kunt je voorstellen, als dan een vrouw moet bevallen, dat je een andere ruimte moet opzoeken; vanwege de geboorte zelf, maar ook vanwege het huilen van de baby.
Zo moeten Jozef en Maria uitwijken naar een andere plek. En ze vinden een ruimte die in de winter gebruikt werd voor de dieren. Het is inmiddels zomer. De stallen zijn leeg. De herders zijn met hun kudden in het veld. En ergens in zo’n stal wordt ruimte gemaakt voor dit gezin. Omdat ze vanwege de reis niet veel konden meenemen, moeten ze het doen met wat er is. Zo wordt een voorbak voor de dieren, tot een wiegje voor de baby. Maakt dit de geboorte van Jezus misschien uniek? Er zullen ongetwijfeld heel wat meer kinderen in arme en eenvoudige omstandigheden geboren zijn. Nee, het zijn niet de omstandigheden, die de geboorte van Jezus bijzonder maken.
Wat dan wel? Ik denk dit: op het moment dat Jezus wordt geboren, gaat de hemel open en komen engelen vertellen wat er zo bijzonder is aan Jezus. De hemel gaat open en dat maakte de geboorte van Jezus zo bijzonder. Waarom?
2. Jezus is de Vredevorst
Wat zeggen de engelen over Jezus? Dat Hij de Zaligmaker is. De door God beloofde Redder! Als de eerste engel de aankondiging doet aan de herders komen alle andere engelen erbij staan. En op het moment dat Jezus geboren wordt, beginnen ze God met heel hun wezen te prijzen. Eer aan God in de hoge. De engelen beseffen als eerste, hoe bijzonder de geboorte van dit Kind is. Want wat komt deze Redder doen? Hij komt op aarde vrede brengen!
Eeuwen eerder was dit al beloofd door de profeet Jesaja. Want een kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven. En men noemt zijn naam: Vredevorst! En aan de vrede die Hij brengt zal geen einde komen. Hij zal de volken vrede verkondigen, zegt de profeet Zacharia. Dat wil zeggen: heel het leven van Jezus zal in het teken staan van de vrede. De woorden die Hij spreekt, de dingen die Hij doet, ze werken vrede uit in de levens van mensen. Jezus schenkt mensen vrede. Vrede met God. Vrede met anderen. Vrede met zichzelf. Als Jezus ergens een huis binnenkomt, is het eerste dat Hij zegt: vrede zij u! En Paulus zegt over Jezus in Efeze 2: bij zijn komst heeft Hij vrede verkondigd, aan u die veraf waren (de heiden) en u die dichtbij waren (de Jood). Vrede!
Op bijna alle kerstkaarten kom je dat woord tegen. Iedereen beseft dat het hierom gaat. Te midden van alle terreur en geweld: dit is wat deze wereld nodig heeft. De essentie van het Kerstfeest, is dus dat Jezus in deze wereld geboren wordt als een baby om hier op deze aarde vrede te brengen. De engelen in de velden van Efrata beseffen dat als eerste. Zij hebben door hoe belangrijk de komst van Jezus is! En zij prijzen God daarvoor uit volle borst.
3. Wat is vrede dan?
Maar ja wat is dat dan, vrede? De Romeinen hadden daar in die tijd een definitie voor: vrede – de pax romana – dat was de periode dat onze legers niet uittrekken om te vechten. Vrede dat is de tijd tussen twee oorlogen. De tijd dat soldaten kunnen uitrusten. Maar dat is niet de vrede die hier bedoeld wordt. Je kunt vrede negatief definiëren als de afwezigheid van oorlog en strijd. Zo kom je het vaak tegen in de politiek en op het internationale vlak. De VN streeft naar vrede in Syrië en doet er alles aan dat de partijen niet meer vechten en plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. Dat is een belangrijk aspect, maar dat is niet de vrede die hier bedoeld wordt. Hoogstens een vrucht. Er zijn vandaag heel wat therapeuten en coaches, die je willen helpen om innerlijke rust te vinden en vrede te hebben met jezelf, met je diepste innerlijk. Want er lopen zoveel mensen rond met innerlijke onvrede. Misschien herken je dat wel. Maar over innerlijke vrede gaat het hier niet. Niet in de eerste plaats. Ook dit is vrucht van wat Jezus brengt.
De vrede waar het hierover gaat, is dat Jezus je in contact brengt met je Schepper. Als je in de Bijbel gaat lezen, zul je dat ontdekken. Jezus brengt je in contact met de God die je gemaakt heeft. En dat betekent drie dingen. (1) Dat is in de eerste plaats de God die je liefheeft. In de NBV wordt dat tweede zinnetje van de engelenzang: vrede op aarde in mensen een welbehagen, zo vertaald: vrede op aarde voor alle mensen die Hij liefheeft. Dat welbehagen van God, dat is Zijn Vaderhart dat klopt voor de mensen die Hij geschapen heeft. (2) Dat is in de tweede plaats de God die je door en door kent. Juist omdat Hij je Schepper is, kent Hij ook alle ins en outs van je hart en van je leven. Hij begrijpt je volkomen. Als er iemand is die je kent, van binnen en van buiten, dan is Hij het wel. Die God mag je Vader noemen. In geen enkele religie is dat zo. Zelfs in de Koran wordt Allah nergens Vader genoemd. Maar Jezus heeft ons het Vaderhart van God bekend gemaakt. Jezus brengt je in contact met Hem. (3) Dat is in de derde plaats de God die weet hoe jij tot je bestemming kunt komen in het leven. Hoe oud of jong je ook bent, hoe je leven er tot nu toe ook uitziet, Jezus helpt je om in de grote wereld je plaats in te nemen, en de gaven en talenten die God je gaf, te gebruiken. Zodat je floreert en je als mens tot je bestemming komt.
Met Kerst is Jezus mens geworden, om je – voor het eerst of opnieuw – in contact te brengen met je Schepper, de God die je liefheeft, die je door en door kent en die je helpen wil. Jezus schenkt je vrede met God!
4. Vrede veronderstelt oorlog
Maar er zit aan dat woord ‘vrede’ nog wel iets vast. Vrede veronderstelt namelijk oorlog en strijd. Wil je de vrede die Jezus geeft ontvangen, dan zul je moeten erkennen, dat het oorlog is in je hoofd en in je hart.
Een paar jaar geleden zond de EO een documentaire uit over oorlogsveteranen, militairen die voor de VN in Libanon, Cambodja en Bosnië hadden gevochten. Velen van hen hadden aan die oorlog een diep trauma overgehouden: het zogenaamde PTSS (post-traumatische stress stoornis). De documentaire kreeg de aangrijpende titel mee ‘Oorlog in je hoofd’. De militairen waren teruggekeerd, maar het was nog steeds oorlog in hun hoofd. Zo is het vandaag bij veel vluchtelingen die ons land zijn binnengekomen, vaak niet anders. De oorlog zit nog in hun hoofd.
Wat is de sleutel tot genezing? Niet het ontkennen, maar het erkennen van het trauma, het besef dat het nog steeds oorlog is in je hoofd en in je hart. Ik moest hieraan denken.
Want, gemeente, het ontvangen van de vrede die Jezus geeft, gaat samen met erkennen dat het oorlog is in je hart, dat je op gespannen voet leeft met God, jezelf en je naaste. Wij mensen zitten zo complex in elkaar. De Duitse schrijver en monnik Anselm Grün schrijft in zijn recente boek over begeerte: ‘We verlangen allemaal rusteloos naar iets, vooral naar rust, tevredenheid en acceptatie. Naar God dus’, aldus Grün. En hoe bizar het ook is, steeds weer zoeken we onze eigenwaarde ’toch in bezit, geld, zekerheid, aandacht, erkenning, bewondering, seks, eer en macht’. Maar dat leidt tot oorlog in je hart: tot ‘hebzucht, jaloezie, controledwang, geroddel, narcisme en geweld. Of altijd maar de lieve vrede willen bewaren. Geen minut zonder smartphone kunnen. Eindeloos veel diploma’s willen halen. Altijd iets nuttigs willen doen. Door je werk geen tijd voor je gezin hebben. Voor alles een verzekering afsluiten. Piekeren over of je het wel goed genoeg doet’. Onrust, oorlog in je hart.
5. Jezus geeft shaloom
Vanmorgen vieren we samen het Kerstfeest. We verwonderen ons samen met de engelen, dat Jezus is geboren om die onrust en oorlog in ons hart weg te nemen en ons vrede te schenken. De vrede die Jezus geeft, heet in de Bijbel Shaloom. En shaloom is dat je in harmonie komt met God je Schepper, met je medemens, met de schepping en de dieren, en ook met jezelf. Shaloom is dat je als mens in al die relaties tot je bestemming komt.
Van de kerkvader Augustinus is de uitspraak: onrustig is ons hart, tot het rust vindt in God. Jezus nodigt je uit vanmorgen: geef mij je angst en je onrust, dan schenk ik je mijn vrede.
Het mooie van Kerst is, dat als je de uitgestoken hand van Jezus aanvaardt, je door Hem ook in beweging wordt gezet. Mensen die vrede met God ontvangen, worden ook oneindig rusteloos; want ze gaan met de ogen van God naar deze wereld kijken. En ze zien zoveel onvrede, zoveel oorlog in het hart van mensen. Daarom gaan ze zich inzetten, zijn ze beschikbaar, op al die plaatsen waar dat nodig is, in internationaal verband, of gewoon hier in de stad, om in huizen en levens van mensen vrede te brengen. Jezus zegt: Zalig zijn de vredestichters, want zij zullen Gods kinderen genoemd worden. God zelf verheugt zich over ieder mensenkind, dat zijn of haar voeten zet op de weg van de vrede.
Met de engel zeggen wij vanmorgen: Ere zij God in de hoge en vrede op aarde.
Laten wij bidden:
Vader in de hemel, wij danken u voor de vrede die Jezus schenkt. De vrede die met zijn komst werkelijkheid is geworden. Een vrede die alle verstand te boven gaat. Wij bidden u leer ons de onvrede en vijandschap in ons hart eerlijk onder ogen te zien. Help ons uw vrede te aanvaarden, zodat we als mens tot onze bestemming zullen komen. En wij door uw genade allemaal mensen van vrede, vredestichters zullen zijn.
Dank u voor het lied van de engelen, en wij zeggen het hen na: Ere zij God in de hoge. Heere, U zij de lof, U als Vader, u als Zoon en u als Heilige Geest. Zo bidden wij u in Jezus naam.
Amen.